Rumi 31 Mart 1325, Miladi 13 Nisan 1909 günü 4. avcı taburuna bağlı askerler, gece yarısı saat 04.00'da isyan ederek subaylarını hapsettiler. Ayasofya'daki Meclis-i Mebusan önüne gelerek burada toplanmaya başladılar. Derviş Vahdetî ve arkadaşları da aralarındaydı.

Tanin ve Şûrâ-i Ümmet gazetelerinin idarehaneleri tahrip edildi. Adliye Nazırı Nazım Paşa, Ahmed Rıza zannedilerek, Lazkiye Mebusu Emir Arslan da Hüseyin Cahit zannedilerek öldürüldüler.

İsyan meşru gerekçelerden, kuvvetli önderlerle idarecilerden, güçlü destekten mahrum ve baştan tecrid edilmiş bir şekilde başladı. Hareketin başında az veya çok tanınmış birisi yoktu.
İsyanın en önde gelen siması Hamdi Çavuştu. Halk tamamen ayaklanmanın dışında kaldı. Yüksek seviyede din adamları ayaklanmada yer almadıkları gibi, başında çavuşların bulunduğu bu isyanı tenkit ettiler.
İlim adamlarından müteşekkil olan Cemiyet-ilmiye ve siyasi teşekküllerin aralarında birleşerek meydana getirdikleri Hey'et-i müttefika-i Osmaniye teşkilatları meşrûtiyete sadakatlerini beyan ederek isyana karşı çıktılar.

Abdülhamid Han isyanı Hüseyin Hilmi Paşanın gönderdiği bir telgraf sonucunda öğrendi. O zaman telefon olmadığı için meclisteki telgraf merkeziyle isyanın mahiyetini ve asilerin taleplerini öğrenmeye çalıştı.

İsyancılar Mebusan Meclisine gönderdikleri tezkirede Sadrazam Hüseyin Hilmi Paşanın görevden azlini ve Nazım Paşanın Harbiye naziri olmasını, alaylı subaylardan daha önce tasfiye edilenlerin orduya geri alınmasını istiyordu.

Padişah bunun üzerine Hüseyin Hilmi Paşayı sadrazamlıktan aldı. Ancak yerine Tevfik Paşayı sadrazam, Müşir Ethem Paşayı Harbiye naziri yaptı. Mabeyn başkâtibi Cevad Beyi isyancılara göndererek isteklerinin kabul edildiğini, vazgeçerlerse affedileceklerini bir hatt-i hümâyûnla bildirdi.

Bunun üzerine isyancılar yatışarak dağıldılar.

Adana'da, Ermeniler ayaklanma çıkardılar.

İsyancılar, 14 Nisan 1909 günü tahrikler sonucu tekrar toplandılar. Ancak bu sefer de Gazi Osman Paşa gönderildi. Paşanın nasihat etmesinden sonra dağıldılar.

İsyan esnasında daireler kapandı ve İttihat ve Terakki Merkez-i Umûmî mensupları Selanik'e kaçtılar.
• Hüseyin Cahid, Suriyeli meşhur bir Hıristiyan aile olan Mutranların evine, oradan da Rus elçiliğine sığındı.
• Dr. Nâzım, Vefâ da Münir Beyin nezdinde mahfuz kalıp, oradan Selanik'e kaçtı,
• Ahmed Rıza, topçu subayı Süleyman Remzi Beyin delâletiyle Şehzadebaşında Ali Beyin evinde gizlendi.
• Bahaeddin Şâkır ise Fransız sefaret memuru Mösyö Roe'nin evinde saklanıp, sonra Hareket ordusuna katıldı.

Ancak, isyanın Rumeli'deki yankısı çok büyük oldu. İsmâil Canbolat; "Meşrutiyet mahvoldu" diye telgrafla Selanik'e isyanı haber verdi. İttihat ve Terakki merkez ve şubelerinden saraya tehdit telgrafları yağmaya başladı. Bir günde 67 telgraf geldi.

3.ordu içinden, meşrutiyeti rejimini korumak ve padişah üzerine baskı oluşturmak üzere İstanbul'a gönderilen ve İttihat ve Terakki'ye bağlı askeri birlikler olan Avcı Taburlarının meydana getirdiği bu olay ile; Selank'i üs olarak kullanan İttihat ve Terakki için, Abdulhamid'i indirmek amaçlarında muazzam bir fırsat meydana gelmiş oluyordu.

31 MART DARBE DÖNEMİ
Selanik ve Manastır'da, İttihat ve Terakkinin kontrolünde ki, 3.Ordu mensubu askerler ile gönüllü Bulgar, Sırp, Yunan, Arnavut ve Karadağ çetecilerinden müteşekkil bir ordu oluşturularak, Abdulhamid'e karşı eyleme geçilmesine karar verildi.

Oluşturulan ordunun Kurmay Başkanlığına M.Kemal getirildi. M.Kemal bu orduya "Harekat Ordusu" adını verdi.

14 Nisan günü Selanik'te genel seferberlik ilan edilerek Selanik Redif Tümeni'nin bütün taburları silahaltına alındı.

Harekat Ordusu, 15 Nisan 1909 günü Trenler ile İstanbul'a sevk edilen bu orduya Edirne'deki 2. Ordunun da katılması sağlandı. Ordunun başına önce Hüseyin Hüsnü Pasa geçmişse de, komutanlığa daha sonra Mahmûd Şevket Pasa getirildi. Orduya, Hadimköy'e geldiğinde Şevket Turgut Pasa komutasındaki Trakya gönüllüleri de iştirak etti.

• 16 Nisan günü Çatalcaya ulaştı. Çataltaca'ya ulaşan öncü kuvvetin başında Kurmay Binbaşı Muhtar Bey bulunuyordu.
• 19 Nisan günü Ayatefanos (Yeşilköy) kontrol altına alındı. Enver ve Cemal Paşalar da burada Orduya katıldılar. Ayrıca Resneli Niyazi, Eyüp Sabri gibi önde gelen Meşrutiyetçiler de bulunuyordu.
• 20 Nisan günü Makriköy (Bakırköy) kontrol altına alındı.
• 21 Nisan günü İstanbul surlarını geçen ordu, 22 Nisan günü Davudpaşa Kışlasını işgal etti.
• 23 Nisan günü Taksim ve Beyoğlu kontrol altına alındı.

Askerlerin büyük bir kısmı gerçek durumdan haberdar olmayıp, padişahı kurtarmaya geldiklerini zannediyorlardı.

Padişaha sadık bazı paşalar saraya gelerek Yıldız ve civarındaki birliklerin Hareket ordusu çapulcularına karşı kullanılması için izin istediler.

Abdülhamid Han, yalnız padişah değil, aynı zamanda Halife olduğunu, otuz üç senedir asla kan dökmediğini belirttikten sonra; "Müslümanı Müslümana kırdırmam." diyerek bunu reddetti. Kuvveti olmasına rağmen büyük fitne çıkmaması için bunun kullanılmasına izin vermedi.

Emre rağmen bazı direnmeler oldu ise de şehir, Hareket Ordusu tarafından 25 Nisan 1909 günü ele geçirildi ve sıkıyönetim ilan edildi. Ordu İstanbul'a ulaştığında 15 bin civarında nizami, 20-25 bin civarında çeşitli Balkan kökenlerden, gönüllü gayri-müslim askeri bulunuyordu.

İttihat Terakki'nin baskısı altında ki Meclis-i Umumi-i Milli (Meclis-i Mebusan), 25 Nisan 1909 tarihinde, Sultanahmet'teki Meclis dairesinde 240 mebus, 36 ayandan oluşan bir heyetle, Said Paşa başkanlığında toplandı. Hareket ordusu lehine bir beyanname okunduktan sonra Sultan II.Abdülhamid'in hal'ine ve Veliahd Mehmed Reşad Efendi'nin tahta çıkmasına oybirliğiyle karar verildi.

Bu kararın gerçekleşmesi için, fetva alınması ve fetvanın şeriat hükümlerine uygunluğunu denetleyen "Fetva Eminliği"nce tasdiki gerekti. Hal' fetvasının metnini Elmalılı Hamdi (Yazır) kaleme aldı. Hazırlanan müsveddeye itiraz eden fetva emini Hacı Nûreddin Efendi; "Hâl'de selâmet yoktur, Sultan Azîz hal' edildi, başımıza 93 Harbi faciası geldi." diyerek imzalamak istemedi. Ancak İstanbul mebusu Asım Efendinin "Hal' edilmekten başka çare yoktur. Hal' edemezlerse öldürürler." deyince mecburen imzaladı.

Yeni şeyhülislâm Ziyâeddin Efendi tarafından müsveddeye son sekli verilip, hal' veya feragati meclise bırakıldı. Meclis hal'i kabul etti.

Bundan sonra hazırlanan iki heyetten birisi Dolmabahçe Sarayına diğeri de Yıldız Sarayı'na gönderildi. Dolmabahçe'ye giden hey'ette
• Bolulu Habib,
• Toygarlı Hâlid ve
• Kadiköylü Fehmi isminde Hareket ordusu mensubu ve
• İttihat ve Terakki mensubu küçük rütbeli üç subay vardı.
Resad Han'a padişahlığını tebliğ ettiler.

31 Mart olayları sırasında öldürülen 71 asker, Hürriyet Şehidi ilan edilerek, 26 Nisan'da düzenlenen bir cenaze töreni ile Şişli'nin en yüksek tepesine defnedildiler. Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u kuşatması sırasında otağını kurduğu yerlerden biri olduğu düşünülen tepeye "Hürriyet-i Ebediye Tepesi" adı verildi. Bu tepede şehitlerin ve Osmanlı meşrutiyetinin anısını cisimleştirecek bir anıt dikilmesi kararlaştırıldı.

Anıt, I.Ulusal Mimarlık Akımı'nın tanınmış mimarlarından Mimar Muzaffer Bey tarafından tasarlanmış; açılışı Meşrutiyet'in ilanının üçüncü yıldönömü olan 23 Temmuz 1911'de gerçekleşmiştir.

İttihat ve Terakki'nin önde gelenlerinden Mithat Paşa, 1913'te suikasta uğrayan Sadrazam Mahmut Şevket Paşa ve 1921'de öldürülen Talat Paşa da buraya defnedildi. 1996'da da Enver Paşa'nın yurtdışındaki naaşı getirilip burada toprağa verildi.

Meclis'e aldırılan karar, oluşturulan iki heyetten ikincisi tarafından, 27 Nisan 1909 tarihinde, II.Abdülhamit'e tebliğ edildi. Heyet;
• Meclis-i Ayan üyelerinden eski Bahriye Nazırı Arif Hikmet Paşa,
• Ermeni Aram Efendi,
• Draç Mebusu Arnavut Esad Toptani Paşa ve
• Türk-Müslüman düşmanlığıyla tanınmış Selanik Mebusu Yahudi Emanuel Karasu Efendi'den oluşuyordu.

Padişah hal' kararını tebliğe gelenlerin kimler olduğunu mabeyin başkatibi Cevad Beye sorup öğrenince; "Bir Türk padişahına, İslam halifesine hal' kararını bildirmek için bir Yahudi, bir Ermeni, bir Arnavut ve bir nankörden başkasını bulamadılar mı!" demekten kendini alamamıştır.

Heyet, Sultan'a: "Millet seni azletti" diyerek 32 sene, 7 ay, 27 gün süren saltanatının sona erdiğini bildirmişti.II.Abdulhamid ise "Hüküm Allah'ındır" sözleriyle, direnmeksizin durumu kabullendi. Kararın tebliğinden sonra artık Çırağan Sarayında oturmak istediğini söylemiş ancak bu arzusu kabul edilmeyerek kırk sekiz saat içinde maiyyetiyle beraber, İstanbul'dan uzaklaştırılarak Selanik'e gönderilmiştir.

Hareket Ordusu İstanbul önlerindeyken Abdülhamid Han; "Madem beni istemiyorlar saltanatı biraderime ferağ ederim, devleti o idare etsin. Fakat bir meclis mi, yoksa Dîvân-i Âli mi ne kurulursa kurulup, benim hadiseyle alakamın olup olmadığı tespit edilmelidir." demişti. Ancak Said Paşa; "Suçsuz çıkarsa halimiz nice olur?" diye resmî tahkikatın açılmasına mani oldu.

II.Abdülhamit ve ailesi Balkan Savaşlarına kadar Selanik'te Alatini Köşkü'nde gözaltında tutuldu. 1 Kasım 1912 tarihinde İstanbul'a getirilen Abdulhamid, 10 Şubat 1918 tarihinde vefat etti.

Yıldız Sarayı teslim alındı ve saray yağmalandı.

Saraydaki mevcut elmas, inci gibi mücevherler, değeri milyarları bulan tarihi kıymetler; sandıklar içinde Harbiye nezareti dış kapısı yanındaki iki binanın alt katlarına yerleştirildi. Ancak daha sonra mühürlü kapılar İttihatçılar tarafından açılarak bunlar yağma edildi. Bu talan sebebiyle hiç kimseye mesuliyet yüklenemediği gibi suçlular da tespit edilemedi.

Saltanat dönemi, İttihat ve Terakkinin hakimiyeti altında oldukça buhranlı geçti. 10 defa hükümet değişikliği oldu. Sadece kukla olarak tahtta kaldı.
V. Reşat'ın yaptığı ilk değişim, Sultan Abdulhamit'in kullandığı Yıldız Sarayından ayrılarak, Batı güçlerine sadakatin sembolü olan Dolmabahçe Sarayına geçmek olmuştur.
Vefatı üzerine, yerine kardeşi Vahideddin geçmiştir.

Havran Dürzi İsyanı, Suriye'nin Havran bölgesinde yaşayan Dürzilerin 1909'da Osmanlı otoritesine karşı gerçekleştirdiği güçlü bir isyandır. İsyanın lideri olan Zukan yakalandı ve 1911'de idam edildi (bazı kaynaklar idamın 1910'da uyguladığını belirtir).

31 Mart Olayı ve II.Abdülhamit'in tahttan indirilmesi sonrasında, Anayasa üzerinde değişiklikler yaparak Padişahın yetkilerini daraltarak Meclisin yetkilerini artırma kararları aldı.

Hadiseden sonra kurulan Divan-ı Harb, isyancılardan 56 kişiyi idama mahkum etti. Derviş Vahdetî de bunlar arasındaydı. Cezalar 3 Mayıs-25 Haziran arasında infaz olundu.

Prens Sabahaddin önce tevkif edilip, sonra serbest bırakıldı. O da hemen Avrupa'ya kaçtı. Diğerleri de sürgün ve hapisle cezalandırıldılar. İsyanın mahiyetini ve tertipçilerini araştırmak için kurulan komisyon kısa bir müddet sonra dağıtıldı.

Polonya, Rusya'dan bağımsızlığını ilan etti.

11 Kasım 1918'de saat 11.00'de Fransa harap olduğu savaşın galibi olarak Compiegne ormanında Almanya ile imzaladığı mütareke ile I. Dünya Savaşı'nı fiilen bitirmişti. Bilahare barış anlaşmaları arasında Versailles'da mağlup Almanya'dan 1870 savaşının intikamı alınmaya çalışılacak ve bu, II. Dünya Savaşı'nı hazırlayan nedenlerden biri olacaktır.

Bir Fransız tugayının İstanbul'a girişi.

I. Dünya Savaşı sonunda; İtilaf Devletleri Donanması, İstanbul Boğazı'na demirledi. Askerleri karaya çıktı.
Adana'dan İstanbul'a dönen Mirliva (tümgeneral) Mustafa Kemal Paşa, o gün İstanbul'a demirleyen İtilaf Devletleri'nin 61 parçalık donanmasını görür ve yaveri Cevat Abbas Gürer'e tarihe geçen şu sözü söyler:
"Geldikleri gibi giderler!"

Türk Birlikleri Bakü'yü boşalttı ve İngilizlerin işgali başladı.

Çanakkale Boğazı'nın Rumeli yakasındaki İngiliz işgali Fransızlara devredildi.

İstanbul'da da mitinglerin düzenlenmesine katkılarda bulunan İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti aynı zamanda İstanbul'dan Anadolu'ya silah gönderilmesinde önemli rol oynamıştır. Cemiyet, Batı Anadolu'dan gelen cephe haberlerini Anadolu'ya göndermiş, Atatürk'le kurduğu ilişkisini Mayıs 1919-Mart 1920 arasında devam ettirmiştir.

1918, İzmir
Kurucu ve Yöneticiler: Moralizade Muvaffak, Halit ve Nail, Menemenlizade Muvaffak, Haşim Enveri, Nazmi, Hüseyin Lütfi, Abdurrahman Sami, Naci, Tokadizade Şekip, Salepçizade Mithat, Cami, İsmail Sıtkı, Ragıp Nureddin, Şerif Paşazade Remzi, Hasan Vasfi Bey

İstanbul'da bazı kuruluş ve siyasi parti temsilcilerinin katılımıyla "Milli Kongre" adıyla bir kuruluş oluşturulması.

Genel Başkan Göz Dr.Esat Paşa
Kurucuları: Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti erkanı ile o dönemin çeşitli partilerinin yöneticileri, Genel Sekreter Abdurrahman Şeref Bey

Kars'ta toplanan 2. Kars Kongresi (Kars İslâm Şurası Büyük Kongresinde, Ahıska Hükümet-i Muvakkatası, Aras Türk Hükümeti ve Kars İslâm Şûrası hükümetleri "Kars Millî İslâm Şûrası Merkez-i Umumisi" adı altında birleşti. 60 yöresel temsilcinin katıldığı kongrede Cumhurbaşkanlığına Cihangirzade İbrahim Bey seçildi.

Bu hükûmet Elviye-i Selâse'nin tamamı ile birlikte Kars, Batum, Ahıska, Ahılkelek, Artvin, Ardahan, Acara, Posof, Çıldır, Göle, Oltu, Karakurt, Sarıkamış, Karapınar, Kağızman, Kulp, Iğdır, Serdarabat, Aralık, Nuraşen, Nahçıvan, Culfa ve Ordubad gibi Türklük bölgelerini kapsıyordu.

Genel Başkan: İbrahim Cihangiroğlu
Üyeler: Kağızmanlı Ali Rıza, Fahreddin, Hasan Han, Ağababaoğlu Abbas Ali, Hattat oğlu Mehmet, Mühendis Mahmut, Hasanbeyoğlu Mehmet, Erzurumlu Karadursun, Çıldırlı Dr.Esat (Oktay)

Türk Birlikleri Kars ve havalisinden çekildi.

Mondros Mütarekesi'nin ardından İstanbul'a gelen Mustafa Kemal, yabancı ve yerli birçok kişiyle görüşür.

Ahmet İzzet Paşa hükümetinde Harbiye Nazırlığı görevi almaya çalışır, Tevfik Paşa hükümetinin güvenoyu almaması için uğraşır, padişahı ziyaret eder. Ancak bu girişimlerinden olumlu bir sonuç alamaz. Bunun üzerine Mustafa Kemal, Şişli'deki evinde arkadaşlarıyla birlikte ne yapılması gerektiği üzerine çalışmaya başlar. Ali Fuat, Kazım Karabekir, Rauf, İsmet, Tevfik Rüştü Beyler, o dönemde eve gelip gidenlerin başlıcalarıdır.

Mustafa Kemal'in Şişli'deki evinde hükümet darbesi yapmak amacıyla ihtilalci bir komite kurulur. Hedefleri padişahı devirmek, hükümeti düşürmek ve yeni bir hükümet kurmaktır.
Mustafa Kemal, Falih Rıfkı Atay'a anlattığı anılarında bu ihtilalci komiteyi anlatır: "Bir gün Fethi Bey ve dört müşterek arkadaşımızla birlikte, bir hayli münakaşadan sonra, ihtilalci bir komite kurmaya karar verdik ve ihtilalci tedbirler düşünmeye başladık: Padişahı değiştirmek, kabineyi düşürmek, yeni bir kabine kurarak daha azimli hareketlere başvuru gibi..."

Falih Rıfkı Atay, Mustafa Kemal'in İstanbul'daki çabalarının sonucunu şöyle değerlendirir: "Günler geçti, geçti. Mustafa Kemal ve bazı arkadaşları şu kanaate vardılar ki, Vahdettin'i öldürmekten, hükümeti düşürmekten esaslı bir netice almaya imkan yoktu." Bu denemenin yarar getirmeyeceğini anladıklarında, Anadolu'ya geçmenin tek çıkar yol olduğuna kanaat getirir.

Mustafa Kemal, bu noktayı Vakit gazetesi başyazarı Ahmet Emin Bey'e şöyle anlatır: "…İstanbul'da oturup milleti haberdar etmek imkanı da kalmamıştı. Dolayısıyla yapılacak şeyin İstanbul'dan çıkıp milletin içine gitmek ve orada çalışmak olduğuna karar verdim."
Mustafa Kemal, Nutuk'ta o zaman düşünülen kurtuluş çarelerini sıraladıktan sonra şöyle der:
"Efendiler. Bu vaziyet karşısında bir tek karar vardı. O da hakimiyeti milliyeye müstenit, kayıtsız şartsız müstakil yeni bir Türk Devleti tesis etmek!"
"İşte, daha İstanbul'dan çıkmadan evvel düşündüğümüz ve Samsunda Anadolu topraklarına ayak basar basmaz tatbikatına başladığımız karar, bu karar olmuştur."

Rusya'nın durumundan yararlanan emperyal güçler, Ermenistan'ın, Osmanlı devletinden bağımsızlığını ilan etmesini sağladılar. Ermenistan, kendilerini kullanan Batılı Devletlerin kışkırtmasıyla, Doğu Anadolu'dan Akdeniz'e kadar olan Anadolu topraklarında hak talep etmeye başladı.

Edirne'de "Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Heyeti Osmaniyesi" adlı cemiyetin kuruluşu.

Genel Başkan Şehbender Şükrü Bey
Kurucu ve Yöneticiler: Yolageldili Tüccar Kasım Efendi, Lüleburgazlı Şevket (Ödül), Dimetokalı fabrikatör Cemal, Ahırköylü Ahmet, Edirneli Şevket Bey

1918, İstanbul
Kurucu ve Yöneticiler: Halide Edip (Adıvar), Celalettin Muhtar, Ali Kemal, Hüseyin Avni, Refik Halid (Karay), Ragıp Nureddin, Celal Nuri (İleri), Necmeddin Sadık (Sadak), Cevat, Ahmet Emin (Yalman), Yunus Nadi

Manda ve himayeyi büyük bir heyecanla savunanların bir kısmı, ülkenin toprak bütünlüğünün sağlanması, gerekli ekonomik yardımın alınması ve Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Wilson'un adalet ve sürekli barış üzerine oturttuğu ilkelerden yararlanılması için 4 Aralık 1918'de Wilson Prensipleri Cemiyet'ini kurmuşlardı.

Erzurum Kongresini tertip edecen cemiyettir. Erzurum Kongresinde diğer Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin, "Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" altında toparlanması ile fiilen 7 Ağustos 1919, resmen 24 Ağustos 1919 tarihinde kapanmıştır.

Bütün şer güçlerin devletin topraklarını paylaşmakta olduğu bu dönemde bir çok Müdafaa-i Hukuk ve Reddi İlhak cemiyetleri kurulmuştur.

Bu cemiyetlerden birisi de; Diyarbakır'ın köklü ve kültürlü bir ailesinden olan Süleyman Nazif'in çalışmaları sonucunda, 2 Aralık 1918 tarihinde kurulmuş olan Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti'dir. Bu Cemiyet'in kuruluşu İstanbul'da yayınlanan ve Cemiyet'in yayın organı olan Hadisât Gazetesi'nde şu şekilde yer almıştır:

"Şark vilayetlerinde galip unsurlar Türkler ve Kürdlerin milli hukuklarını müdafa'a azmiyle bazı kültürlü şahıslar tarafından bir heyet teşkil edilmiş ve bu konudaki muamele riyasiyeye ulaştırılmıştır.

Erzurum, Bitlis, Diyarbakır, Sivas, Elazığ, Van vilayetlerinden meydana gelmiş olan şark vilâyetlerinde en ziyade Türkler, daha sonra Kürdler ezici çoğunluğu teşkil ederler. İslami bağ ise aradaki ırk ve lisan ihtilâfını büsbütün yok etmiştir. Bu vilâyetler ahalisi meyanında Osmanlı ailesinden ayrılma arzu ve tasavvur olunamaz. Yeni teşekkül eden Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Heyeti bu hakikati aleme ispat için her vesileyi ihzar edecektir. Mesaisinde başarıya ulaşmasını temenni ederim"

Kurucusu: Süleyman Nazif, Dursunbeyzade Cevat (Dursunoğlu)

İngiliz güçleri, Kilis'i işgal etti.

Fransız güçleri, Antakya'yı işgal etti.

Yerli Ermeni'lerden kurulu bir Fransız taburu Dörtyol'u işgal etti.

Kafkas Cephesi Osmanlı Orduları Komutanı Vehip Paşa, bölgede Ermeni mezaliminin önlenmesi için Rus Kafkas Ordular Grubu Komutanı Odişelidze'ye mektup gönderdi.

Fransız askerleri denizden Mersin'e çıkarma yapmaya başladı. Mersin, Tarsus, Adana, Ceyhan, Misis ve Toprakkale işgal edildi.

Dörtyol bölgesini işgal eden Fransız ve Ermeniler ile Kuvva-i Milliye kuvvetleri arasında çatışma oldu. On beş Fransız üniformalı asker öldürüldü.

İstanbul'da "Kilikyalılar Cemiyeti" nin kurulması.

Mondros Antlaşmasından sonrasında, işgaller karşısında Padişah VI.Mehmet Vahdettin Kanun-i Esasiye'nin maddesine dayanarak "zorunlu siyası sebeplerden dolayı" 5. Meclis-i Mebusan'ı seçimlerin yenilenmesi için feshetti.

Bahçe, İslahiye, Hassa, Mamure, Osmaniye (Cebelibereket) işgal edildi.

İngiliz güçleri, Batum'a girdi.

Kars Millî İslâm Şûrası Merkez-i Umumisi, Wilson Prensiplerine göre kurulduğu için 26 Aralık 1918 tarihinde İngilizler tarafından resmen tanındı.

Pozantı, Fransızlar tarafından işgal edildi.

Aras Türk Cumhuriyeti

Afganistan Cumhuriyeti

G. Âzerbaycan Azadistan Cumhuriyeti

İrlanda Kurtuluş Savaşı. 1921 yılında Serbest İrlanda kuruldu.

3. Göç dalgası. 3 dalga sonunda Yahudilerin Filistin'de nüfus oranı %17 oldu.

Aynacıoğulları Ayaklanması; Aynacıoğlu Rüştü (Ali), Aynacıoğlu Hasan (Haydar), Aynacıoğlu Mehmet ve Aynacıoğlu Deli Hacı lakaplı aile reisleri önderliğinde 1919-1920 yılları arasında TBMM güçlerine karşı ayaklanma başlatarak, Çiftlik Bucağı (Çamlıbel - Artova) ve Tokat, Yıldızeli, Mecitözü, Amasya, Çorum, Alaca, Sungurlu, Sorgun, Yozgat, Delice, Çekerek Kırşehir, Maden, Karamağara, Haymana, Çiçekdağı, Akdağmadeni yörelerinde 300 ile 600 atlı arasında değişen kuvvetleri ile ayaklanma başlatmışlardır. Daha sonra ayaklanma Çerkes Ethem kuvvetlerince güçlükle bastırılabilmiştir.

Cerablus, İngilizler tarafından işgal edildi.

Ardahan'da düşman işgaline mani olunmak üzere bir kongre toplanması.

Konya istasyonu, İtalyanlar tarafından işgal edildi.

Türk birlikleri, Medine'yi teslim etti.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası ilk defa, Mutedil Hürriyetperveran ve Ahrar fırkalarının bir araya gelmesiyle 21 Kasım 1911'de kuruldu.

Kurucuları arasında İsmail Hakkı Paşa, Arap milliyetçisi Abdülhamit Zehravi (ayrılıkçı eylemleri nedeniyle 1916'da idam edildi), Şeyhülislam Mustafa Sabri, Deli Fuat Paşa, Ermeni Dr. Dagavaryan, Dr. Rıza Nur, Miralay Sadık ve Damat Ferit Paşa gibi kişiler bulunuyordu.
Fırka'nın ilk genel başkanı Damat Ferit Paşa oldu. Onun sağlık sorunları sebebiyle fırka başkanlığından ayrılmasının ardından başkanlığa Fuat Paşa getirildi.

Fırkanın siyasi programı Teşebbüsü Şahsi Âdemi Merkeziyetçilik ilkelerine dayanıyordu.

İttihat ve Terakki'nin Babı Ali baskınıyla iktidarı ele geçirmesinin ardından adı Haziran 1913'te Mahmut Şevket Paşa'nın öldürülmesi olayına karıştı. Bu sebeple İttihat ve Terakki Fırkası'nın baskısıyla dağılan Hürriyet ve İtilaf Fırkası 10 Ocak 1919'da yeniden siyasi hayata geri döndü.

10 Ocak'ta ilk merkez yönetim kurulunu seçen fırkanın başkanı Nuri Paşa, yönetim kurulu üyeleri de Müşir Zeki Paşa, Abdülkadir, Zeynelabidin, Ali Kemal, Refik Halit (Karay) ve Rıza Tevfik (Bölükbaşı) gibi kişilerdi. İngiliz yanlısı bir politika benimseyen parti Anadolu'daki milli harekete karşı çıkıyordu. Çünkü parti üyeleri, milli hareketin İttihatçıların bir girişimi olduğunu düşünüyorlardı.

Bu parti üyelerinden Rıza Nur, Ahmet Ferit (Tek) gibi bazı kişiler 23 Nisan 1920'de Ankara'da açılan Büyük Millet Meclisine katıldılar. Diğerleri milli mücadeleye muhalefete devam ettiler. Savaş sona erince parti üyelerinin çoğu yurt dışına kaçtı. Kalanlardan bir bölümü de 150'likler listesine girerek Türk vatandaşlığından çıkarıldı ve yurt dışına sürgüne gönderildi.

Partinin bu ikinci kuruluşunda görev alan Nakşibendi Şeyhi Konyalı Zeynelabidin kendi memleketi olan Konya'nın Bozkır ilçesinde çıkan isyanlarında önemli bir rol oynadı.

Dr. Rıza Tevfik Sevr Anlaşmasını imzalayanlar arasındaydı. Ali Kemal ise Birinci Damat Ferit Paşa hükümetinde önce eğitim bakanı, sonra da içişleri bakanı olarak görev aldı. Mustafa Kemal Paşa'yı tutuklatmak için Sivas Kongresi sonuna kadar büyük bir çaba gösterdi. Bundan sonra görevinden ayrıldı ancak gazeteci olarak milli mücadele aleyhtarı faaliyetlerine devam etti.

Ali Kemal 10 Kasım 1922'de yargılanmak üzere Ankara'ya götürülürken Adapazarı'nda Nurettin Paşa ile görüştü. Görüşmeden çıkarken kendisini bekleyen kalabalık tarafından linç edildi.
Yurt dışına kaçan veya sürgün edilen diğer Hürriyet ve İtilaf Fırkası mensupları ise 1938'de çıkan bir af yasasıyla ülkeye geri döndüler.

Bir Yunan birliğinin Hadımköyü'nden Lüleburgaz'a kadar demiryolunu işgali.

Şark demiryolları, Fransızların kontrolüne gidi.

Haydarpaşa tren istasyonu, İngilizler tarafından işgal edildi.

İngilizler Mondros Mütarekesinin 7. Maddesine dayanarak Antep'i işgal etti.

17 ve 18 Ocak 1919 tarihlerinde Dr. Esat Oktay Bey başkanlığında Kars'ta toplanan kongreye 131 temsilci katıldı ve kongrede Kars Millî İslâm Şûrası'nın adı Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmet-i Muvakkata-i Milliyesi olarak değiştirildi. Başkanlığına Cihangirzade İbrahim Bey tekrar seçildi.

Bu geçici hükumet, 18 maddeden oluşan anayasası ve yeşil ve kırmızı zemin üzerinde bulunan ay-yıldızlı bayrağı kabul edip; 12 üyeli bir bakanlar kurulu ve halkın oyu ile seçilen 131 milletvekilli bir parlamento kurdu.

Mart 1919'da Gürcü ve Ermeni kuvvetlerinin saldırılarını bu hükümet kuvvetleri geri püskürttü.

Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919 - 21 Ocak 1920)

Toplanma amacı: İtilaf Devletleri, I.Dünya Savaşından yenik ayrılan devletlerle yapacakları antlaşmaların esaslarını saptamak amacıyla toplanmışlardır. 32 devletin temsilcileri katılmıştır. Almanya, Avusturya-Macaristan, Bulgaristan'la imzalanacak barış antlaşmaları hazırlanmıştır.

Konferans sürerken İngiltere, Batı Anadolu'daki müslümanların, hıristiyanları katletmek üzere olduklarını ileri sürmüş ve Rumların sayıca fazla olduklarını bahane ederek Amerikan delegelerini etkilemiş Anadolu'nun paylaşılmasına Yunanistan'ı da ortak etmiştir.

Bunun nedenleri:
1-İngiltere'nin Doğu Akdeniz'deki çıkarlarını sürdürmek istemesi
2-Batı Anadolu'da çıkarları bulunan İngilizlerin İtalya'ya güvenememesi, İtalya gibi güçlü bir devlet yerine kukla Yunanistan'ı tercih etmesi
3-Yunanlıların, Ege bölgesinin kendilerine ait olduğu ve bu bölgede nüfus yoğunluğuna sahip oldukları şeklinde propaganda yapmaları

Yukarıda sıralanan nedenler İtalya'nın İtilaf Devletleri'nden kopma sürecini başlattı.

Azınlıkların Çalışmaları:
Anlaşma Devletleri'nin işgalleri Rum ve Ermeni azınlıkları da harekete geçirdi. Anlaşma Devletleri kendi işgallerini nasıl Mondros Ateşkes Antlaşmasına dayandırıyorlarsa; Rum ve Ermeni azınlıklar da Türk yurdundan pay istemek için Wilson ilkelerini kendilerine dayanak aldılar.

Wilson İlkeleri:
Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Wilson, savaşa girerken bir bildiri yayınlamıştı. Bu bildiri ile İttifak (Bağdaşma) devletlerine güvenceler vererek savaşın bir an önce bitmesi için bazı temel ilkeler belirleniyordu. Bu ilkelere göre;
1-Savaş sonunda, yenenler yenilenlerden toprak almayacaklar.
2-Yenenler yenilenlerden savaş tazminatı istemeyecekler
3-Anlaşmazlıkları barış yoluyla çözümlemek için uluslararası bir örgüt oluşturulacak
4-Devletler arasında gizli antlaşmalar yapılmayacak
5-Osmanlı Devleti ile ilgili maddesine göre;

Osmanlı İmparatorluğunun Türk bölgelerine kesin egemenlik tanınmalıdır. Ancak, Türk egemenliğinde yaşayan başka uluslara da kendi kendini yönetme hakkı verilmelidir.
Boğazlar her devlete açık olmalıdır.

Wilson ilkeleri, Osmanlı Devletinin durumunu belirlemek için nüfus ölçüsünü ortaya atmıştır. İşte Rum ve Ermeni azınlıklar bu ölçüyü kendi çıkarlarına yorumlayarak çalışmalara giriştiler. Hiçbir ilde Rumlar ve Ermeniler çoğunluk oluşturmadıkları halde belli bölgelerde "çoğunluktayız" savlarıyla ortaya çıktılar.

Türk Kuvvetleri, Batum'dan çekildi.

Konya İstasyonu'nun İngilizler tarafından işgal edilmesi.

Trakya-Paşaeli Müdafaa Heyet-i Osmaniyesi, İstanbul'da bulunan murahhas binasinda toplantı yaptı ve bazı kararlar aldı.

Kasaba (Turgutlu) Aydın Demiryolu'nun İngilizler ve Fransızlar tarafından işgali.

Fransızların Pozantı'nın güneyindeki Akköprü ve Çiftehan'ı işgal etmesi.

Meşrutiyetin ilanı üzerine, 24.7.1908'de kaldırılmış olan sansür, İstanbul'da yeniden yürürlüğe kondu.

Rumeli'deki düşman orduları Başkumandanı General Franchet d'Esperey, gösterişli bir zafer olayı ile İstanbul'a girdi.

Trabzon'da "Trabzon Mühafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti"nin kuruluşu.(Bazı kaynaklarda 25 Ocak 1919 olarak belirtilmektedir.)

Kurucular: Nemlizade Sabri, Eyübzade İzzet, Murat Hanzade Ziya, Abanozzade Hüseyin, Eyübzade Ömer Fevzi, Hacı Ali Hafızzade, Mehmet Salih, Molla Bekirzade Mehmet Avni, Müftüzade Hacı Mehmet

Karadeniz Bölgesindeki Rum faaliyetlerine karşı Samsun'da, "Karadeniz Türkleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"nin kuruluşu.

Afganistan bağımsızlığını ilan etti.

Maraş'ın İngilizler tarafından işgal edilmesi.

Trabzon Mühafaza-i Hukuk- Milliye Cemiyeti'nin ilk kongresini yapması.

Samsun'da Rum tehlikesine karşı faaliyete geçen "Karadeniz Türkleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"nin Tokat şubesinin kuruluşu

İngilizlerin Birecik'i işgal etmeleri

Azgur kasabası ve Ahıska, Gürcü kuvvetleri tarafından işgal edildi.

Komünist Enternasyonal, değişik ülkelerdeki komünist partilerin, birleşik bir komünist dünya partisi halindeki birliğidir.

"Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk Milliye Cemiyeti"nin Erzurum şubesinin açılışı.

Kozan işgal edildi.

216.ncı Sadrazam.

Venizelos ile Lloyd George'un can dostu olan Kral Aleksandros, kendi evinde beslemiş olduğu Moritz isimli maymunu tarafından ısırıldı. Kral, kan zehirlenmesi sonucu öldü. Tabiî, "bahtiyar maymun" Moritz de vurularak öldürüldü.

Kral'ın ölmesiyle birlikte, Venizelos da desteksiz kaldı ve kısa bir süre sonra iktidardan uzaklaştırıldı. Çok uğraşmasına rağmen, sekiz yıl müddetle bir daha iktidar yüzü göremedi.

Yunan Kralı Aleksandros'un ani ölümü, Venizelos ile birlikte Lloyd George'u da sarstı ve onları tam mânâsıyla sukût–u hayale uğrattı. Zira, bu hadise tam da Yunanistan'ın İngiltere'den büyük bir askerî kuvvet temin ederek Anadolu'da genel bir taarruz harekâtını başlatmak üzereyken cereyan etti. Yunan işgalinin en büyük destekçisi rolündeki İngiltere Başbakanı Lloyd George'un kendisi bile, çok kahırlandığı bu şok gelişmeyi "Tarihin akışını değiştiren bir hadise" olarak değerlendirecekti.

Doğu cephesinde milli kuvvetler Kars üzerine harekâta başladı.

Kuva-i Milliye Gediz'e girdi ve Yunanlılara taarruz başlattı. "Hamidiye Hanı Muharebesi"nde Türk kuvvetleri geri çekildi.

Karakol Cemiyeti'nin devamı olan Zabitân Grubu, Cemiyet'in Üsküdar Şubesi Reisi Kurmay Yarbay Muğlalı Mustafa Bey tarafından 27 Ekim 1920 tarihinde yeniden yapılandırılmış istihbarat örgütüdür.

Zabitân Grubu da, Anadolu'ya istihbarat temini yanında subay, silâh ve cephane sevkinde başarılı hizmetler vermiştir. Fakat belirli bir tarihten sonra, kuruluşu aynı tarihlere rastlayan ve Ankara tarafından kurdurulan Hamza Grubu ile bu konularda rekabete girişmesi ve yeterli tetkik-tahkik yapılmadan Anadolu'ya gönderilen subayların bazılarının İtilâf Devletleri'ne hizmet etmelerinin anlaşılması, kendilerine tepki gösterilmesine sebep olmuştur.

İngiliz ajanı Hintli Mustafa Sagir'in Zabitan Grubu'nun da kullandığı Karakol Cemiyeti'nin mührü ile mühürlenmiş bir belgeyle görülmesi, Kafkas Fırkası Kumandanı Yarbay Kemal Bey ile hareket ederek 11 Aralık 1920 tarihinde Ankara'da Atatürk'e bir suikast girişiminde bulunacağının anlaşılması üzerine tutuklanarak idama mahkûm edilmesi ve grup mensuplarının kendilerini ifşa etmeleri sebebiyle grup dağıtılmıştır.

Yunanistan'da Venizelos kabinesi düştü.

Milletler Cemiyeti İsviçre Cenevre'ye taşındı.

İlk radyo naklen yayını ABD'nin Pittsburg şehrinde gerçekleşti.

Doğu cephesinde milli kuvvetler Gümrü yönünde harekâta geçti.

Gümrü yönünde harekâta geçen milli kuvvetler, Şahnalar Hattına yerleşti.

Türk Ordusu karşısında tutunamayan Ermeniler, barış istemek zorunda kaldılar.

Batı Cephesi Komutanlığı iki komutanlığa bölündü: Batı ve Güney Cepheleri. Batı Cephesi Komutanlığına Genel Kurmay Başkanı Albay İsmet (İnönü) Bey, Güney Cephesi Komutanlığına da İçişleri Bakanı Albay Refet Bey atandı.

Doğu cephesi kuvvetleri Arpaçay'ın doğusuna geçti.

Doğu Cephesindeki milli kuvvetler, Ermenileri yenerek Dahne sırtlarına çıktı.

Ermeniler, TBMM'nin kendilerine bildirdiği mütareke koşullarını kabul edeceklerini açıkladılar.

Batı Cephesi Komutanlığının emri ile Simav ve Havalisi Bölge Komutanlığı kuruldu. Eskişehir'de Kuvva-i Seyyare komutanlığına bağlı birlikler, bu komutanlığa bağlı oldukları bildirdi.

Pontus Ayaklanması, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Kuzey Anadolu'da bağımsız bir Pontus Rum Devleti kurmak amacıyla çıkarılan ayaklanma (1920-1923). 1923'te bölgedeki Rumlar Anadolu'dan çıkarılarak, Pontus Devleti kurma çalışmalarına devam etmeleri önlendi.

İsmet Paşa'nın Batı Cephesi Komutanlığına atanmasının ardından, bölgede Milli Mücadeleye katılan Efeler, ayaklanmaya başladılar.
Demirci Mehmet Efe ayaklandı.
15 Aralık 1920, Güney Cephesi komutanı Refet Bey, Demirci Mehmet Efe'nin kuvvetlerini dağıttı. Demirci Mehmet Efe kaçtı. 30 Aralık 1920'de Demirci Mehmet Efe hükümet kuvvetlerine teslim oldu.

Türkiye ile Ermenistan arasında Gümrü Antlaşması imzalandı. Kars, Ermenistan'dan alındı.

4 Aralık 1920'de Kızıl Ordu Erivan'a girdi. Kızıl Ordu'nun kurduğu gizli polis örgütü Ermenistan Cumhuriyeti'ne son verdi ve Ermenistan Sovyet güdümüne girdi.

Mustafa Kemal, Bilecik'te Ahmet İzzet Paşa başkanlığındaki İstanbul heyeti ile görüştü. Görüşme sonucunda heyetin İstanbul'a dönmesine izin verilemeyeceğini ve kendileri ile birlikte Ankara'ya gidileceğini bildirdi.

İngiliz Ajanı Hintli Mustafa Sagir, Mustafa Kemal'e suikast yapmak için Ankara'ya geldi. Hintli Mustafa Sagir, 24 Mayıs 1921 idam edildi.

Antalya'da Milli Mücadele'yi destekleyen Anadolu Gazetesi yayımlanmaya başlandı.

Kurtuluş Savaşı esnasında yöresel dağınık birliklerin başında çeşitli kişiler vardı. Bunların en ünlüsü ve etkilisi de Çerkes Ethem'di (1885-1948). Kendisi "Umum Kuvayı Seyyare ve Kütahya Havalisi Komutanı" sıfatı kullanıyordu.
İsmet Paşa'nın Batı Cephesi Komutanlığına atanmasının ardından, bölgede Milli Mücadeleye katılan Efeler, ayaklanmaya başladılar.

23 Aralık 1920 tarihinde Kuvay-ı Seyyare komutanı Çerkez Ethem'e "nasihat vermek" üzere bir mebus heyetinin Ankara'dan Kütahya'yı hareket etti.
26 Aralık 1920 tarihinde Mebus heyeti Kütahya'da Çerkez Ethem ve kardeşi Tevfik ile görüştü. Çerkez Ethem ve kardeşleri bu görüşmede bazı koşullar ileri sürdüler ve özellikle Albay Fahrettin Bey ve Refet Paşa'nın cepheden uzaklaştırılmalarını istediler.

12 Ocak 1921 tarihinde ayaklanan Çerkez Ethem kuvvetlerinin Kütahya bölgesindeki mevkilere taarruz etti ve Batı cephesi kuvvetleri tarafından püskürtüldü. Çerkes Ethem kuvvetleri daha fazla dayanamayarak, Simav yönü Demirci kasabasına doğru çekildiler. Teslim olunması istendiğinde Çerkez Ethem elindeki birliklerle birlikte Yunanistan'a kaçtı.

Tannu Tuva Halk Cumhuriyeti

Uranhay (Moğolistan) Muhtar Cumhuriyeti

Almanya'da ilk otoyol hizmete girdi.

Top arabalarının ahşap tekerleklerini ve cephane sandıklarını imâl etmek amacıyle 1921 yılında Ankara'da kurulmuştur.

Fatih Sultan Mehmet'in Top Döküm Tesislerini kurdurmasıyla atılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nda bu kurum "Tophane-i Hümayun" adıyla hizmet vermekteydi.

15.Yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Tophane-i Amire, 1832 senesinde adı Tophane-i Amire Müşirliği, 1908'de Tophane-i Amire Nazırlığı, 1908'den itibaren Harbiye Nezareti bünyesinde sürdürülen Osmanlı silah sanayi; 1909'da İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi isimlerini aldı.

İmparatorluğun çökmesi ile İstanbul'dan kaçırılan bir kısım tezgâh, teçhizat, malzeme ve ustalarla, 1921 yılında "Askeri Fabrikaları Umum Müdürlüğü" haline dönüştürülmüştür, Atatürk'ün direktifi ile Kurtuluş Savaşı sırasında Ulusal Bağımsızlık hareketinin içerisinde yer almıştır.

8 Mart 1950 tarihinde 5591 sayılı kanunla sermayesinin tamamı devlet tarafından karşılanan tüzel kişiliğe sahip Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu adı ile yeniden teşkilatlanmıştır.

Yunan Ordusu, Eskişehir, Bursa ve Uşak cephelerinden geniş bir hat boyunca taarruza geçti.

Bilecik ve Bozüyük'ün Yunanlılar tarafından işgali.

Yunanlılar, İnönü mevzilerinde taarruza başladı. Albay Mustafa İsmet Bey komutasındaki Türk ordusu, Yunan ordusu ile İnönü Cephesi'nde karşı karşıya geldi. 6 Ocak günü Bursa yakınlarından harekata başlayan Yunan kuvvetlerinin, Eskişehir'e girmeye ramak kala durdurulmuş olması, İnönü Savaşının "zafer" olarak nitelenmesine neden olacaktır.

Dağıstan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti; Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ne bağlı olarak kuruldu.

Güçler Birliği ilkesine sahiptir. Mecli Hükümeti sistemindedir. 23/12/1876 tarihli Kanuni Esasi'nin tekrar yürürlüğe konulmasıdır.

İcra Vekilleri Heyeti Reisi Fevzi Paşa (Çakmak) - Kozan

Ankara-Sivas demiryolu'nun inşasına ilişkin yasa TBMM'de kabul edildi. Hattın inşası 1930 yılında tamamlandı.

ABD'de alkollü içki yasağı yürürlüğe girdi. Bu yasak sonrası kaçak içki ticareti yaygınlaşacak ve kanlı mafya hesaplaşmaları doğacaktır.

TKP önde gelenleri başta Mustafa Suphi olmak üzere Türkiye'ye geldiler. Ne var ki, 28-29 Ocak gecesi Karadeniz'de bindikleri motor basılacak, Suphi ve arkadaşları Karadeniz'de boğularak öldürüldü. Emri kimin verdiği bugün dahi tartışma konusudur.

Fransız kuşatmasındaki Antep'te şehir içindeki milli kuvvetlerin huruç hareketi, düşmanla şiddetli çarpışmalar ve bazı bölgelerde düşman cephesinin yenilmesi.

7 Ekim 1920'de kurulan Resmi Gazete, 7 Şubat 1921'de yayımlanmaya başladı.

Kendi gücüyle, Fransız işgaline karşı 10 ay dayanan ve düşmana geçit vermeyen Antep'e 8 Şubat 1921 de "Gazi" ünvanı verildi.

10 ay boyunca işgale karşı koyan Antep, Fransız işgaline uğradı.

Muğlalı Mustafa Bey başkanlığında Yavuz Sultan Selim'in resmini taşıyan mühür kullanan Yavuz Grubu faaliyetlere başlamıştır.

Yavuz Grubunun resmiyeti MİT özel arşivinde bulunan ve Genelkurmay Başkan Vekili Fevzi Çakmak ile yapılan görüşmeyi gösteren 12 Mart 1921 tarihli belgeden anlaşılmıştır.

Gümüşhane'nin Rus ve Ermeni işgalinden kurtuluşu

Karayollarının geliştirilmesi için 21 Şubat 1921'de kabul edilen "Tarik Bedeli Nakdisi" Kanunu ile 18-60 yaşları arasındaki erkekler yol vergisine tâbi tutulmuşlardır.

Türk Kurtuluş Savaşı devam ederken, İtilaf Devletleri Londra kentinde bir konferans düzenlemeye karar vermişlerdir.

Londra Konferansı ile yeni Türk Devleti'nin hukuki varlığı ve temsilcisi olan TBMM, İtilaf devletleri tarafından tanınmış ve kabul edilmiştir. Bu açıdan oldukça büyük önem taşımaktadır.

Misak-ı Milli resmi olarak tüm dünyaya duyurulmuştur.

Gürcülerin çekilmesi ve Ardahan'ın Doğu Cephesi kuvvetleri tarafından geri alınışı.

TBMM'de ilk bütçe kabul edildi.

Yusuf Kemal Bey başkanlığındaki Türk delegeleri Moskova'da Bolşevik yöneticileri ile görüşmeleri sürdürürken Afganistan'ın Moskova Büyükelçisi Muhammed Veli Han ile de bir görüşme yaptılar.

Sonuçta 1 Mart 1921'de Türk-Afgan Dostluk Antlaşması imzalandı.

Antlaşma ile iki ülke arasında ciddî bir dostluk sağlandığı gibi Türkiye'nin eğitim alanında Afganistan'a yardım yapması öngörülmüştür.
Bu antlaşma gereğince Sultan Ahmet Han 21 Nisan 1921'de Ankara'ya gelmiştir.

Dersim Sancağı'nın batısında coğrafyada 135 köyde yaşayan, ezici çoğunluğu Kızılbaş Kürt/Zaza olan Koçgiri aşiretleri 1918'de kurulan Kürt Teali Cemiyeti (KTC) ile temasa geçtiler. 1919'da İstanbul'daki İngiliz Yüksek Komiserliği'yle özerklik için görüşenler arasında Koçgiri eşrafından kişiler de vardı.
Koçgiri Aşireti önderlerinden Alişan Bey ve adamları merkezi hükümete karşı isyan çıkarma kararı aldılar. 6 Mart 1921 tarihinde Ankara'dan gönderilen birliklere saldıran ve Binbaşı Halis Bey'i öldüren isyancılara karşı bölgede sıkıyönetim ilan edildi.
13 Mart tarihinde Sakallı Nurettin Paşa komutasındaki Merkez Ordu'nun bölgeye girişiyle ordu güçleri isyancılara karşı tedip hareketine başladılar. Sakallı Nurettin Paşa nihayetinde 500 isyancıyı öldürdü, 2000 kişiyi de sürdü.
17 Haziran 1921: Sivas, Erzincan ve Tunceli yöresindeki Koçgiri ayaklanması, Türk ordusu tarafından bastırıldı.

"ALLAH BU MİLLETE BİRDAHA İSTİKLAL MARŞI YAZDIRMASIN."

İstiklal Marşı için düzenlenen yarışmada Mehmet Akif Ersoy'un şiiri ittifakla seçilmiştir.

Bu şiir 1922 de açılan beste yarışmasında birinci seçilen Ali Rıfat Bey'in bestesi ile söylenmeye başlandı.

Ancak 1930 sensinde dönemin Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Şefi Osman Zeki Üngör'ün 1922'de hazırladığı bugünkü beste yürürlüğe konmuş, toplamda dokuz dörtlük ve bir beşlikten oluşan marşın armonilemesini Edgar Manas, bando düzenlemesini de İhsan Servet Künçer yapmıştır.

Üngör'ün yakın dostu Cemal Reşit Rey'le yapılmış olan bir röportajda kendisinin belirttiğine göre, aslında başka bir güfte üzerine yapılmıştır ve İstiklal Marşı olması düşünülerek bestelenmemiştir. Söz ve melodide yer yer görülen uyum (Prozodi) eksikliğinin sebebi budur.

İttihat Terakki'nin önde gelen liderlerinden eski sadrazam Talat Paşa Berlin'de bir Ermeni komitacı tarafından öldürüldü.

Bolşevik Rusya ve Türkiye arasında Moskova Antlaşması imzalandı.

Bu anlatlaşma uyarınca Sovyetler, Türkiye'ye 10 milyon altın ruble ile askeri mühimmat hibe edecektir.

16 Mart 1921'de imzalanan sözleşme çerçevesinde taarruz öncesi 1921-1922 yıllarında Rusya'nın Novorossiysk, Tuapse ve Batum limanlarından Türkiye'ye 39 bin adet tüfek, 327 adet makineli tüfek, 54 top, 63 milyon tüfek mermisi, 147 bin top mermisi, giysiler vs getirilmiştir. Bunun dışında Rus Beyaz ordusunun 1918'de doğu sınırlarda bıraktığı tüm askeri muhhimat da Türkiye'ye getirilmiştir.

Rusya Hükümeti Ankara'da hala Makine Kimya olarak bilinen mermi üretim fabrikasının kurulması için tüm gerekli donanımı hibe etmiştir.

Donanım ile birlikte çok miktarda hammadde de getirilmiştir ve Türk işçilere eğitim verilmiştir.

Bunun dışında Moskova'da imzalanan sözleşmeye göre Türkiye halkına vaad edilen 200,6 kg saf altın Sovyet diplomatik misyonun başında bulunan Y.Upmal-Angarskiy tarafından Türkiye Hükümetine teslim edilmiştir.

Ermeni Misak Torlakyan, Azerbaycan İçişleri Bakanı Cevanşir Han'ı, Tepebaşı'ndaki Pera Palas Oteli önünde öldürdü.

Yunan ordusunun Bursa ve Uşak cephesinden ileri harekata başlaması.

Adapazarı ve Söğüt'ün Yunanlılar tarafından işgali.

Afyonkarahisar'ın Yunanlılar tarafından işgali.

Yunanlıların İnönü mevzilerine taarruza başlaması.

Türk karşı taarruzu ve Yunanlıların geri çekilmeye başlaması.

23 Mart 1921, II. İnönü Savaşı başladı.
31 Mart 1921, İkinci İnönü Muharebesi'nde, Türk ordusunun karşı taarruzu başladı.
31 Mart 1921, Milli Mücadele'de Yunanistan işgaline karşı, İkinci İnönü Savaşı, TBMM ordularının zaferiyle sonuçlandı.
1 Nisan 1921, Metristepe'deki 10'uncu Yunan Tümeni'nin geri çekilmesinin ardından taarruza geçen Türk birlikleri, İkinci İnönü Muharebesi'nı kazandı.

Tedkik Heyeti Âmirlikleri'nin kuruldu.
22 Haziran 1922 : Tedkik Heyeti Âmirlikleri'nin faaliyetlerine son verilmesi ve Ordu Müfettişlikleri'nin istihbarat görevini üstlenmesi. (MİT Tarihçesi)

Aslıhan bölgesinde Yunan kuvvetleriyle milli kuvvetler arasında Aslıhanlılar Muharebesi. (3 gün sürmüş ve Yunanlıların çekilmesiyle sonuçlanmıştır.)

28.04.1921 tarih ve 114 sayılı Ereğli Havza-i Fahmiyesinde mevcut kömür tozlarının Amele Menafi-i Umumiyesine Olarak Füruhtuna dair Kanun

İstanbul'da gizli olarak kurularak, Osmanlı Devleti'nde 1 Şubat 1913-1919 arasında faaliyet göstermiş olan "Müdafaa-i Milliye Teşkilatı" Ankara Hükümeti tarafından resmen tanındı. Teşkilatın İttihat ve Terakki Cemiyetinin bir girişimi olduğu kabul edilmektedir.

Kurtuluş Savaşı sürecinde yurdun dört bir tarafında ve çok yakın zamanlarda Müdafaa-i Milliye ve Red-di ilhak cemiyeletleri kurulmuştur.

Mustafa Kemal'in Anadoluya gönderilmesiyle paralel olarak faaliyete geçen ve her biri bağımsız olarak, belli bir sistematik içinde kurulan bu dernekler, Erzurum Kongresinde alınan kararla aşama aşama birleştirilmiş ve nihayetinde ANADOLU ve RUMELİ MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ adı altında toplanmıştır.

Erzurum'da, bu cemiyetlere yerleştirilmek üzere askerlikten istifa eden Mustafa Kemal, birleştirilen cemiyetlerin hasılından oluşan Heyeti-i Temsiliye adına, Meclisin açılışına kadar yetkilendirilmiştir.

Mustafa Kemal resiliğinde toplanan cemiyet, Müdafaa-i Hukuk Grubu adıyla TBMM'nde asıl unsur haline getirilmiş, grubun dışındaki kimseler ilk dönem içinde ayıklanmıştır.

Bu grup daha sonra CHF ve CHP adını alacak, ancak Mustafa Kemal'in vefatından sonra oluşan yönetimler ile, küresel emperyal güçlerin denetimine girerek, İstiklal Savaşı ve Milli Mücadele döneminde ki ruh ve kimliğini kaybedecektir.

İcra Vekilleri Heyeti Reisi Fevzi Paşa (Çakmak) - Kozan

Çankaya Köşkü, M.Kemal'e armağan edildi. M.Kemal, köşkü bir yazı ile orduya bağışladı.

ABD'de, Sacco ve Vanzetti isimli işçi önderlri idam edildi.

Yunan Kralı Konstantin'in beraberinde Başbakanı ve Genelkurmay Başkanı ile İzmir'e gelişi ve Anadolu'daki Yunan ordusuna bildirisi:

"Askerler! Vatanın sesi beni yeniden sizin komutanınız olmaya çağırdı. Elen ülküsü için çarpışıyoruz. İleri!"

1908 yılında kurulan "Himaye-i Eftal Cemiyeti", "Çocuk Esirgeme Kurumu" adını aldı.

Çin Komünist Partisi'nin kurulması

Meksika Devrimi'nin Sonu. Carranza Diktatörlüğünü Devirme Hareketi

İran'da, Kaçar Hanedanı'nın son hükümdarı Ahmet Şah, Birinci Dünya Savaşı'nı izleyen istikrarsız dönemde, yurtdışında iken yapılan bir darbeyle devrilmiştir. Ordudan Rıza Han ülkede askeri bir yönetim kurmuş ve daha sonra Rıza Şah Pehlevi adı altında Pehlevi Hanedanı dönemi başlamıştır.

(d.1964-ö.1921). Salih Zeki Bey, Osmanlı-Türk matematik bilgini, bilim tarihçisi ve astronomdur. Nesnel bir yaklaşımda Türklerin ve Müslümanların bilime katkılarını tespit etmeye çalışmış ve çağdaş Türk bilim tarihçiliğinin kurucusu olmuştur. Araştırmacılar için bugün de güvenilir bir kaynak olan Asar-ı Bakiye adlı eseri bırakmıştır.

İtalyan birlikleri Antalya'dan tamamen çekildi.

Menteşe Sancağı (Muğla)'nın İtalyan işgalinden kurtuluşu.

Yunan ordusunun genel taarruzu ve Kütahya Eskişehir savaşlarının başlaması.

Batı Cephesi'nde Yumruçal ve Nasuhçal muharebeleri ve 4. Tümen Komutanı Yarbay Nazım Beyin şehit oluşu.

"... Bir millî eğitim programından bahsederken eski devrin hurafelerinden ve fikri vasıflarımızla hiç de münasebeti olmayan yabancı fikirlerden, doğudan ve batıdan gelebilen bütün tesirlerden tamamıyla uzak, millî seciye ve tarihîmize uygun bir kültür kastediyorum.

Çünki millî dehamız tamamıyla inkişafı, ancak böyle bir kültür ile sağlanabilir. Gelişigüzel bir yabancı kültür şimdiye kadar takip olunan ecnebi kültürlerin yıkıcı sonuçlarını tekrar ettirebilir".

Mustafa Kemal

Yunan Kralı Konstantin Uşak'a geldi.

Yunanlıların Eskişehir yönünde ilerlemeleri ve akşam Eskişehir'i girişleri. (Eskişehir'in işgali)

Batı Cephesi'nde Yunanlılarla Kanlıpınar (Sultaniye) ve Çamtepe muharebeleri.

Batı Cephesi kuvvetlerinin Eskişehir doğusunda karşı taarruzu ve Yunanlılar tarafında karşı konulması. (Eskişehir muharebesi)

Yunan Kralı Konstantin, Eskişehir'e geldi ve başkomutanlığı kendi üzerine aldı.

Yunan Kralı Konstantin Kütahya'ya geldi.

SAKARYA'NIN DOĞUSUNA KADAR İŞGAL ALTINA GİRDİ

Batı Cephesi'nde Türk ordusunun geri çekilme yürüyüşünü tamamlayarak Sakarya nehrinin doğusuna çekilmesi.

Toronto Üniversitesi'nden biyokimyacı Frederick Banting'in başında bulunduğu araştırmacılar, insülin hormonunu keşfettiklerini açıkladılar.

Mustafa Kemal, Yasama, Yürütme ve Yargı yetkilerini de uhdesine alarak BAŞKOMUTAN oldu. 12 Ağustos tarihinde Mustafa Kemal, Polatlı'da Başkomutan sıfatıyla Ordunun başına geçti.

Mustafa Kemal, Polatlı'da Başkomutan sıfatıyla ordunun başına geçti.

Yunanlıların Sakarya'daki Türk mevzilerine doğru ileri harekata başlaması.

Tannu-Tuva Halk Cumhuriyeti, 1921-1944 yılları arasında Güney Sibiryada, şimdiki Tuva Cumhuriyeti topraklarında bağımsız yaşamış bir Türk cumhuriyetidir. Devlet başkanını kendi taraflarına çekerek, 11 Ekim 1944'te SSCB'ye bağlanmıştır. Önceleri Özerk bölge olarak, 1965'ten itibaren de muhtar cumhuriyet olarak yerini almıştır.

Yunan Kralı Konstantin, ordularına "Ankara'ya" emri verdi.

Yunan ordusu taarruza geçti ve Sakarya Meydan Savaşı başladı.

"Hatt-ı müdafaa yoktur. Sath-ı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanıyla sulanmadıkça terk olunamaz."

Sakarya Savaşı'nda Mustafa Kemal Paşa, bazı komutanlarla düşmanın mukavemetinin kırıldığı Polatlı'nın kuzeyindeki Zafertepe'ye gelerek, Yunan Ordusunun durumunu inceledi.

10.09.1921 tarih ve 151 sayılı Ereğli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun

23 Ağustos 1921'de başlayan Yunan tarruzu ile Sakarya Savaşı başladı.
13 Eylül günü Sakarya Meydan Savaşı sonuçlandı… Yunan kuvvetleri Sakarya nehrinin doğusunda imha edilerek zafer elde edildi.
13 Eylül'de Türk kuvvetleri Sakarya Nehrinin batısına geçti.
18 Eylül'de Yunan ordusu Eskişehir'e geri çekildi.

Yunanlıları kovalayan Türk kuvvetleri Sakarya'nın batısına geçti.

Yunan kuvvetleri Eskişehir'e doğru çekildi.

M.KEMAL ÖZLÜK DOSYASI: 19 Eylül 337 (19 Eylül 1921) tarihinde Büyük Millet Meclisi'nce ittifakla kendilerine Gazilik Ünvanı ita ve Rütbe-i Samiye-i Müşiri tevcih buyrulmuştur.

Sakarya Meydan Savaşında yaralanan Mustafa Kemal Paşa'ya Türkiye Büyük Millet Meclisince "Gazi"lik unvanı ile "Mareşal" rütbesinin verildi.

2002 yılında çıkarılan bir yasa ile ülkemizde her yıl 19 Eylül "Gaziler Günü" olarak kutlanmaktadır.

Yunan Kralı Konstantin, Atina'ya dönmek üzere Bursa'dan ayrıldı.

Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin TBMM devleti ile yaptığı Kars Antlaşması Transkafkasya'da düzeni ve otoriteyi sağlamıştır. Sovyetler Birliği Ermeniler ve Azeriler üzerindeki otoritesini güçlendirmiştir. Bu anlaşma ile Nahcivan özerk bölge oldu. Misak-ı Milli'den de ilk ödün verildi ve Batum bırakıldı. Doğu Cephesi'nde Kurtuluş Savaşı bu antlaşma ile sona erdi.

Ankara Antlaşması, 20 Ekim 1921'de Sakarya zaferinin ardından, Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Fransa arasında imzalanmıştır.

Antlaşma gereğince;
Taraflar arasındaki savaş durumu sona erdi.
Hatay dışında bugünkü Suriye sınırımız çizildi.
Hatay'da özel bir yönetim kuruldu.
Türkçe'nin resmi dil olması ve Türk parasının kullanılması kabul edildi.
Burada yaşayan Türklere geniş haklar tanındı.

Fransa, Türk Devleti'ni resmen tanımış oldu.
İtilaf Devletleri'nin Türkiye'ye karşı oluşturduğu birlik parçalanmaya başladı.
Fransa Hatayla ilgili özerklik kararlarını kabul etmekle buranın Anadolu'nun bir parçası olduğunu da onaylamış oluyordu.
Fransızlar Misak-ı Milli'yi tanıyan ilk İtilaf Devleti olup, İtilaf devletleriyle olan ilişkisi kesin olarak ayrılmıştır.

Bu arada İtalya da Anadolu'dan tamamen çekilmiş, Güney Cephelerimiz kapanmıştır. Güneydeki birliklerin çoğu Büyük Taarruz için Batı Cephesine kaydırılmıştır.

Mustafa Kemal, Batı'nın Türkiye ve Türkler için ne anlama geldiğini her yönüyle ele almış, Batı'yla bağımlılık doğuracak herhangi bir ilişkiye girmemişti. Kurtuluş Savaşı'nın en zorlu günlerinde, 1921 sonlarında şunları söylüyordu: "İlkbahara kadar üç ay içinde bu silahları elde edemezsek diplomasi kanallarıyla bir çözüm yolu aramak zorunda kalacağız. Bunu arzu etmiyorum. Biliyorum ki Batı ile uyuşma, Türkiye'nin kaçınılmaz olarak köleleştirilmesi anlamına gelecektir." Bu sözler, savaşın olanaksızlıkları ve silah ihtiyacının yarattığı gerilimlerin duygusal dışa vurumları değildir.

Türk Kurtuluş Savaşı'nın uluslararası boyutunu açıklarken şunları söylemiştir: "Bana göre Türkiye, Doğu ve Batı Dünyası'nın sınırındaki coğrafi konumuyla ilginç bir rol oynuyor. Bu durum, bir yanı ile yararlı iken, diğer yandan tehlikelidir. Batı emperyalizminin Doğu'ya yayılmasını durdurabileceğimiz için, Türkiye'yi öncü olarak gören bütün Doğu halklarının sevgisini kazanmış bulunuyoruz. Diğer yandan, bu durum bizim için tehlikelidir. Çünkü, Doğu'ya yönelen saldırıların bütün ağırlığı, öncelikle bizim üzerimizde yoğunlaşmış bulunuyor. Türk halkı bu konumu ile gurur duymakta ve Doğu'ya karşı bu görevi yerine getirmekten mutlu olmaktadır."

Batı emperyalizmi için şunları söyler: "Biz, Batı emperyalizmine karşı yalnızca kurtuluşumuzu sağlamak ve bağımsızlığımızı korumakla yetinmiyoruz. Aynı zamanda, Batı emperyalistlerinin, güçleri ve bilinen araçlarıyla Türk milletini emperyalist politikalarına araç olarak kullanmak istemelerine engel oluyoruz. Bununla bütün insanlığa hizmet ettiğimize inanıyoruz."

Tüm bu ilkelerden 10 Kasım 1938 günü Atatürk'ün yerine geçen İsmet İnönü'nün, Mustafa Kemal'e 1919 yılında, henüz İstanbul'da iken yazdığı mektupta belitttiği üzere vazgeçilecektir. "Bütün memleketi parçalamadan ülkeyi bir Amerikan denetimine bırakmak, yaşayabilmek için tek uygun çare gibidir."

M.KEMAL ÖZLÜK DOSYASI: 5 Teşrinisani 337 (5 Kasım 1921) tarihinden itibaren müşarünileyhin Başkumandanlık müddeti üç ay daha temdit edilmiştir.

Fransızlar tarafından işgal edilen topraklarda işlenen suçlara ilişkin af.

Ermeniler konusunda Rusya ile Yeniköy Mukavelesini imzalayan eski sadrazam Mısırlı Sait Halim Paşa, Roma'da bir Ermeni komitacı tarafından öldürüldü.

İstanbul Fener Patrikliğine, IV. Meletios seçildi.

Hıyanet-i Vataniye Kanunu kapsamındaki bazı suçlar için öngörülen af.

Alman Arthur KORN radyo dalgalarıyla Amerika Kıtası'na fotoğraf gönderebilen faks cihazını tasarladı.

Osmanlı ile Ukrayna arasında Dostluk Antlaşması

Genel af.

Kanada'nın Toronto şehrinde bir hastanede yatan 14 yaşındaki diyabet hastası Leonard Thompson, İnsülin zerkedilerek bu hastalığı tedavi edilen ilk hasta olma unvanını kazandı. Zaten ertesi yıl insülinin eldesine yönelik kullanışlı bir yöntem buldukları için Toronto Üniversitesi'nden bir ekip Nobel ödülü aldı.

Mustafa Kemal, İngilizlerin Musul'daki siyasi faaliyetleri nedeniyle Milli Müdafaa Vekaleti'ne "Misak-ı Milli sınırları içinde kalan Musul'un kurtarılması amacıyla Revanduz bölgesine bir kısım kuvvet gönderilmesi" emrini verdi.

M.KEMAL ÖZLÜK DOSYASI: 5 Şubat 338 (5 Şubat 1922) tarihinden itibaren Başkumandanlık müddeti üç ay daha temdit edilmiştir.

Washington Donanma Antlaşması, Fransa, İtalya, Japonya ve İngiltere arasında donanma tonajını sınırlamak için imzalandı.

Mısır, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını ilan etti.

Özdemir Bey, Musul bölgesine takviye olmak üzere, Revanduz'a hareket etti.

İtilâf Devletleri, Dışişleri Bakanları Konferansı, 22 Mart 1922 tarihinde Türkiye ve Yunan hükûmetlerine ateşkes antlaşması teklifinde bulundu.

Bu teklifin ana çizgileri şunlardı:
Her iki tarafın birlikleri arasında on kilometrelik, asker bulunmayan bir bölge meydana getirilecek, Birlikler, insan ve cephane bakımından takviye edilmeyecek.
Birliklerin durumunda değişiklik yapılmayacak.
Bir yerden bir yere malzeme de götürülmeyecek.
Ordumuzu ve askerî durumumuzu, İtilâf Devletleri'nin askeri komisyonları kontrol edip denetleyebilecekler.
Bu komisyonların hakemliğini samimiyetle kabul edeceğiz.
Çarpışmalar üç ay süre ile durdurulacak ve bu durum, barış için yapılacak ön görüşmeler taraflarca kabul edilinceye kadar, üçer aylık sürelerle kendiliğinden yenilenecektir.
Taraflardan biri yeniden savaşa başlamak isterse, ateşkes süresinin bitiminden hiç olmazsa on beş gün önce karşı tarafa ve İtilâf Devletleri temsilcilerine durumu bildirecek.

Cenova Konferansı'nda 34 ülkenin temsilcileri, büyük savaş sonrası ekonomilerini tartıştılar.

Kanadalı bilim adamları Frederick G. Banting ve Charles H. Best, şeker hastalığına karşı kullanılan insülini buldu.

Almanya ve Bolşevik Rusya'nın arasında diplomatik ilişkileri düzeltmek için Rapallo Antlaşması imzalandı.

I.Dünya Savaşı sonrasında uluslararası sistemden bir anlamda tecrit edilen Almanya ile Sovyetler Birliği Cenova Konferansı sırasında iki ülke arasında dostluk ve iş birliğini yeniden kuran bu antlaşmaya imza attılar.

Söz konusu antlaşma ile, iki ülke arasında Brest Litovsk Barış Antlaşması'ndan (1918) kaynaklanan tüm mali ve siyasi hükümler mülga olmuştur.

Kafiran Savaşı:
Enver Paşa, 1922 Şubat'ında komutasında topladığı Basmacı birlikleri ile Duşanbe'yi ele geçirdi ve oradaki Sovyet garnizonunu tutsak aldı.
Ardından Horasan üzerine yürüyerek Kızıl Ordu birliklerinin Buhara ve Horasan'dan çekilmelerini istedi.
28 Haziran 1922'deki Kafiran Savaşı'nı kaybettikten sonra dağlara çekilmek zorunda kaldı.

Enver Paşa, 4 Ağustos 1922'de Kurban Bayramı sırasında Tacikistan'da, Belçivan yakınlarında Agop Melkovian komutasındaki Bolşevik Ruslara karşı yapılan bir çarpışmada üzerine düşen havan topuyla hayatını kaybetmiş ve Çeğen köyüne gömülmüştür.

Lenin, "Yeni Ekonomik Politikası"nı (NEP) ilan etti.

İcra Vekilleri Heyeti Reisi Hüseyin Rauf Bey (Orbay) - Sivas

Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Akşehir'de Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa ve Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa ile yapılacak taarruz hakkında görüştü.

Eski Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili Enver Paşa, Tacikistan'da Bolşeviklerle savaşırken öldü.

İttihat Terakki önderlerinden Cemal Paşa bir Ermeni komitacı tarafından öldürüldü.

İstiklal Mahkemeleri Kanunu'nun TBMM'de Kabul Edilmesi

İstiklal Mahkemeleri Cumhuriyetin kuruluş aşamasında adından en çok söz ettiren kurumlar arasında gelmektedir. Aslında kuruluşu cumhuriyetin ilanından önceye denk gelse de, cumhuriyetin "olağanüstü" kurumları arasında sayılmaktadır.

Ülkenin muhtelif yerlerinde olağanüstü yetkilerle donatılan bu mahkemelerde birçok asker kaçağı, casus, suikastçı, isyancı ve rejim muhalifi yargılanmış ve aralarında idamlar da olmak üzere muhtelif ağır cezalara çarptırılmışlardır.

"Takrir-i Sükûn Kanunu" ile birlikte, İstiklâl Mahkemesi reisi ve azalarının seçimleri de aynı gün yapılmıştır.

Ankara İstiklâl Mahkemesi, Afyon mebusu Ali beyin başkanlığında Necip Ali, Kılıç Ali, Rize mebusu Ali ve Reşid Galip beylerden teşekkül etmiş ve halk bu mahkemeye "Dört Aliler Mahkemesi" adını takmıştır.

İstiklal mahkemeleri bugün dahi tartışılan ve en bilinen devrimci Cumhuriyet kurumları arasındadır.

Başkomutanlık, Genelkurmay ve Batı Cephesi karargahları, Şuhut'tan, savaşın yönetileceği Kocatepe'nin Güney Batısındaki çadırlı ordugaha nakledildi.

Sabah saat 5:00'da topçu ateşiyle Türk Büyük Taarruzu başladı.

Bu gün, Zafer Bayramı ve Türk Silahlı Kuvvetleri Günü olarak kutlanmaktadır.

"Ordular!... İlk hedefiniz Akdeniz'dir… İleri!"

Yunan Ordusu Komutanı General Trikopis ile II. Yunan Kolordusu Komutanı General Diyenis ve bazı yüksek rütbeli subayların esir alındı.

İtilaf Devletleri temsilcileri, mütareke için Yunan hükümeti adına BMM hükümetine başvurdu.

Türk süvarileri İzmir'e girdi ve Kadifekale'ye TÜRK BAYRAĞI çekildi. Mustafa Kemal Paşa Nil'e (Kemal Paşa) geldi ve geceyi burada geçirdi. Türk Süvarileri aynı gün Menemen ve Seydiköy'e de girdiler.

Ermenistan, Erivan'da Kars antlaşması onayladı.

Milli Kuvvetler Mudanya'ya girdi ve 2.Yunan Tümeni esir alındı.

İzmir'de, Ermeni mahallesinde, 17 Eylül'e kadar sürecek olan İzmir Yangını başladı. Bu yangını Yunanlılar mı yoksa Ermeniler mi çıkardı, hala tartışma konusudur.

İtilaf Devletleri, İstanbul ve boğazlardaki tarafsız bölgelerin tarafsızlığına uyulması konusunda Ankara Hükümeti'ne nota verdi.

Fransız ve İtalyan kuvvetleri, 20 Eylül 1922 tarihinde, Çanakkale'den geri çekildiler.

Damat Ferit Paşa, ülkeden kaçtı.

24 Eylül 1922 günü Türk Kuvvetlerinin Çanakkale'de "Tarafsız Bölge"ye girmeleri üzerine, İngiliz Birlikleri daha dar bir mevziiye yerleşmek üzere geri çekilmek zorunda kaldı.

Yunan Kralı Konstantin tahtını bıraktı.

6 Mart 1913'te babasının ardından tahta çıktı. Alman imparatoru II. Wilhelm'in eniştesi olduğu için, I. Dünya Savaşı patlak verince Başbakan Elefterios Venizelos'un İtilaf Devletleri'ni desteklemesine karşın Yunanistan'ı tarafsız tutmaya çalıştı.
İtilaf Devletleri'nin Selanik'i işgal etmesi (Ekim 1915), Venizelos'un İtilaf yanlısı ayrı bir hükümet kurması (Ekim 1916) ve İtilaf Devletleri'nin tahttan çekilmesi yönündeki baskıları sonucunda 12 Haziran 1917'de tahtı ikinci oğlu Aleksandros'a bırakmak zorunda kaldı, ama taht üzerindeki hakkından vazgeçmedi. Aleksandros'un ani ölümü ve Venizelos'un iktidardan düşmesinin ardından (1920) yapılan plebisitle yeniden tahta çıktı.

Venizelos'un Türk düşmanı siyasetini sürdürerek Yunanistan için felaketle sonuçlanan Anadolu serüvenine girişti. Türklerle yapılan savaşın kaybedilmesinden sonra çıkan askeri bir ayaklanma sonucunda 27 Eylül 1922'de tahtı büyük oğlu II. Georgios'a bıraktı.